Max Havelaar opdrachten

''Oriënterende opdrachten'' 

1. Geef met enkele trefwoorden aan waaraan je denkt bij Nederlands-Indië.  

Kolonie, specerijen, koffie, arbeid, voc, handel 

2. Max Havelaar is een roman uit de negentiende eeuw. Lijkt het je interessant een boek uit deze periode te lezen? Waarom wel of niet?  

Het lijkt me heel erg moeilijk om zo'n boek te lezen, dus nee. 

3. Heb je al eens eerder een boek (fictie of non-fictie) uit de negentiende eeuw of over een kolonie gelezen? Zo ja, hoe heette dat? Wat vond je ervan?   

Nee 

4. Welk doel streefde Nederland in Nederlands-Indië na?  

Om zoveel mogelijk te profiteren en winst te krijgen door uitbuiting van de arbeiders. 

5. Hoe vind jij de verhouding tussen het Westen en het Oosten tegenwoordig? Hoe denk je dat die verhouding in de negentiende eeuw was? 

De verhouding vind ik grotendeels neutraal. Oosten exporteert wel veel producten, maar dat doet het westen ook. 

6. Hoe kijk jij aan tegen onrechtvaardigheid? Wat vind jij een sterke vorm van onrechtvaardigheid? 

Geen vrijheid hebben, uitbuiting, racisme en dwangarbeid 

''Opdrachten voor en na het lezen'' 

1. Geef een korte (eigen!) samenvatting van de belangrijkste gebeurtenissen in de Max Havelaar. 

Batavus Droogstoppel blijkt een makelaar in koffie te zijn. Een keer ziet hij zijn oude klasgenoot die hij Sjaalman (is eigenlijk Multatuli) noemt. Droogstoppel krijgt een stapel papieren van Sjaalman. In de papieren leest Droogstoppel dat zijn koffiemarkt in gevaar zit. Hij laat daardoor zijn stagiair Ernst Stern een boek over de materialen van Sjaalman schrijven. Droogstoppel belooft om niets aan wat Stern schrijft niet te veranderen. 

Stern schrijft niet over koffie, maar dat de bevolking van Indië wordt uitgebuit, en dat er een nieuwe minister-resident komt in Lebak, Java die Max Havelaar heet (Max Havelaar is eigenlijk Multatuli). Hij schrijft Dat Havelaar een heel eerlijke en goede man is. Max Havelaar vertelt in een toespraak dat hij tegen armoede en de uitbuiting van de bevolking wil strijden. Op hetzelfde nacht, komt Havelaar erachter dat de regent zelf de bevolking ook uitbuit en dat de overleden voorganger dit ook wist, maar niks deed.  

Droogstoppel komt erachter dat Stern niet over koffie had geschreven en haalt de preek uit dominee Wawelaar aan die zegt dat Java aan het werk gezet moet worden om tot god te komen. 

Op een dag vertelt Havelaar over het verhaal van een Japanse steenhouwer en zijn oude baan in Sumatra. Daar was hij ontslagen omdat hij zijn werk niet goed deed en dat hij zich bezighield met verzet tegen de uitbuiting en armoede van de bevolking. Ook vertelt hij over het verhaal van Saidjah en Adinda. 

Hij hoort op een gegeven moment dat de oude assistent-resident vergiftigd was door de regenten. Hij klaagt tegen de regering, maar de regering kiest echter voor de regenten. Havelaar neemt daardoor zijn ontslag en bedankt Ernst voor het verhaal die hij had opgeschreven. Droogstoppel wordt heel erg boos van Stern en Havelaar (Multatuli).  

Multatuli vertelt iedereen uiteindelijk dat de bevolking in Indië wordt uitgebuit en dat ze arm zijn. Iedereen komt uiteindelijk erachter en wordt kwaad over deze situaties. 

  

2. Beschrijf de vijf belangrijkste karakters in de Max Havelaar. Besteed in ieder geval aandacht aan de rollen van Max Havelaar, Sjaalman en Multatuli. Valt je iets op? 

 -Batavus Droogstoppel 

 -Max Havelaar 

 -Sjaalman 

 -Ernst Stern 

 -Multatuli 

Max Havelaar, Sjaalman en Multatuli zijn eigenlijk steeds dezelfde mensen. Ze hebben allemaal uiteindelijk een bijdrage geleverd aan het schrijven van het boek (die niet over koffie ging) en het informeren van mensen van wat er eigenlijk de situatie is in Nederlands-Indië en wat voor omstandigheden de bevolking heeft. 

3. Wat is de betekenis van de naam Batavus Droogstoppel? Wat zou de schrijver met die naam bedoelen? 

 Droogstoppel is het prototype van de hypocriete Hollandse koopman, de gewetenloze geldmaker, die brave christelijke deugdzaamheid alleen met de mond belijdt.1 

4. Het wordt al snel duidelijk dat er een grote kloof gaapt tussen het zelfbeeld van Droogstoppel en zijn werkelijke gedrag. Leg dit uit. 

 Hij gedraagt zich alsof dat hij heel erg rijk is en dat hij altijd heel erg veel uitgeeft omdat geld helemaal niet belangrijk voor hem is, maar hij is niks meer dan een man dat geld heel erg belangrijk vindt en dat geld voor hem boven alles zit. 

5. Geef een korte typering van Droogstoppels bezwaren tegen literatuur (hfdst.1) 

 Hij Schaamde zich altijd tegen alles wat Ernst opschreef en vond dat het beter kon. 

6. Wie was in Indië de hoogste ambtenaar? 

 De assistent-resident was de hoogste ambtenaar, eerst Slotering en daarna Max Havelaar. 

7.  Wat betekent: ‘Wel wordt dus de arme Javaan voortgezweept door dubbel gezag’? (Hfdst.5) 

Max Havelaar laat zijn protest tegen de uitbuiting van de arme mensen van Javaan met behulp van deze zin te zien. Er wordt dus een dubbel gezag gebruikt, zodat Nederland heel erg veel winst kan maken met behulp van producten dat door Indië wordt gemaakt, zoals koffie. Hierdoor heeft de bevolking weinig vrijheid en welvaart en ze worden alleen maar uitgebuit door de Nederlandse en Indische koninkrijk. 

8. Welke plicht heeft de assistent-resident ten opzichte van de bevolking? Waarom is die plicht niet gemakkelijk na te komen? Waar moet hij rekening mee houden? (Hfdst.5) 

De assistent-president heeft als rol om de bevolking goed te beschermen. Hij kan echter niet tegen de regent getuigen voor zijn misdaden, want dan zal de samenwerking en handel tussen Het Nederlandse en inlandse cultuur op een spel gezet worden en de regering wil dat natuurlijk niet. 

9. Lees het hele zesde hoofdstuk door. In het gesprek tussen de controleur Verbrugge en de commandant Duclari wordt een typering van Max Havelaar gegeven. Wat vinden ze van hem? 

Commandant Duclari kan Max Havelaar niet vertrouwen en hij maakte een opmerking op hoe Havelaar zich ging gedragen. Hij vond Havelaar dus raar. Controleur Verbrugge daarentegen beweerde dat Havelaar een goed en vertrouwbare man was. 

10. De toespraak tot de hoofden van Lebak is op te vatten als een waarschuwing (hfdst.8). Leg dat uit. 

 Niemand durfde de hoofden van Lebak aan te spreken. Max Havelaar deed dat toch wel, met een emotionele toespraak. Hij speelde heel erg goed met de gevoelens van de bevolking en maakte de uitbuitingen van de regent duidelijk. 

11. Het boek Max Havelaar bestaat uit verschillende kleinere verhalen. Een van die verhalen is het liefdesverhaal van Saidja en Adinda (hfdst. 17). Geef een korte samenvatting van dit verhaal. 

Saidja en Adinda waren buren van elkaar. De vader van Saidja  heeft een buffel gekocht om hem te helpen in het bewerken van n land. De buffel wordt echter gepakt door het districtshoofd. De vader van Saidja koopt weer een buffel door een van zijn zwaarden te verkopen, toch wordt de buffel weer gepakt door het districtshoofd. Voor het derde keer koopt hij een buffel en uiteindelijk wordt het buffel weer gepakt door het districtshoofd. 

Na een paar jaar sterven de ouders van Saidja. Zijn vader in de gevangenis en zijn moeder door verdriet. Saidja ontmoet Adinda en belooft het om naar Batavia te gaan om geld te sparen voor hun bruiloft en om buffels te gaan kopen. Ze hebben afgesproken om elkaar na drie jaar te ontmoeten onder een boom. Saidja komt na drie jaar onder de boom te wachten maar Adinda komt er niet. Saidja gaat naar Adinda's huis, maar hij kan het huis niet vinden. Blijkbaar is de moeder van Adinda ook gestorven door verdriet en de vader heeft samen met de kinderen en Adinda weggevlucht. Saidja gaat daardoor bij de leger werken om Adinda ooit te kunnen vinden. Op een gegeven moment vindt hij de vader en de broers van Adinda gestorven. Saidja vecht zelf met een aantal soldaten en gaat uiteindelijk dood. 

12. Om welke twee redenen was Saïdjahs vader zeer bekommerd toen zijn buffel werd afgenomen?  

 -Omdat hij de buffels nodig had om zijn land te bewerken. 

 -Omdat ze arm waren en weer een buffel moesten gaan kopen die eigenlijk een beetje te duur was. 

13. Leg uit wat de strekking is van het verhaal van Saidja en Adinda. 

 Dat de bevolking uitgebuit wordt, alles wat ze hebben gebruikt wordt zodat de regering winst kan maken, dat ze geen vrijheid hebben om iets voor zichzelf te hebben, dat ze te arm waren en dat hun dromen bijna altijd met de voeten werd getreden. 

14. In het eenentwintigste hoofdstuk neemt Multatuli afstand van Stern en stuurt hij Droogstoppel weg? Waarom? Wat was hun functie in het verhaal? 

 Hij neemt het boek van Stern, en bedankt Stern voor het schrijven van het boek. Droogstoppel wou niet eens dat zo'n boek geschreven worden, wat een goede reden is voor Multatuli om het boek op tijd te gaan redden en de bevolking en andere belangrijke mensen informeren over de misdaden en uitbuitingen die gedaan werden in Java. 

15. De roman Max Havelaar heeft een complexe structuur en een opmerkelijk vertelperspectief. Breng de structuur van de roman in kaart door de onderstaande tabel verder in en in te vullen (t/m hoofdstuk 20). 

Hoofdstuk	Perspectief	Verteller	Korte inhoud
1	Ik-perspectief	Droogstoppel	Hij stelt zichzelf voor
2	Ik-perspectief	Droogstoppel	Hij ontmoet Sjaalman
3	Ik-perspectief	Droogstoppel	Sjaalman vraagt hem om zijn werk te publiceren
4	Ik-perspectief	Droogstoppel	Hij wil dat niet, maar kan ook niks anders doen
5	Auctoriale (alwetende) verteller	Stern	Hij beschrijft het bestuur en cultuur
6	Auctoriale (alwetende) verteller	Stern	Hij beschrijft Havelaar en meningen van anderen
7	Auctoriale (alwetende) verteller	Stern	Havelaar wordt assistent-resident en krijgt een huis
8	Auctoriale (alwetende) verteller	Stern	Havelaar vertelt over onrecht-vaardigheid in zijn toespraak
9	Auctoriale (alwetende) verteller /Ik-perspectief	Stern/Droogstoppel	Droogstoppel beroep op een preek van dominee Wawelaar, die de Javanen dwingt om meer koffie te produceren
10	Ik-perspectief	Droogstoppel	Hij vraagt Stern om over koffie en poëzie van Sjaalman te schrijven
11	Auctoriale (alwetende) verteller	Stern	Havelaar vertelt over het verhaal van de Japanse steenhouwer
12	Auctoriale (alwetende) verteller	Stern	Havelaar vertelt over zijn verzet tegen generaal Vandamme
13	Auctoriale (alwetende) verteller	Stern	Havelaar maakte kleine foutjes, maar was toch tevreden met zichzelf
14	Auctoriale (alwetende) verteller	Stern	Havelaar maakt bezwaar tegen Vandamme
15	Auctoriale (alwetende) verteller	Stern	Hij vertelt over hoe Havelaar Verbrugge helpt
16	Auctoriale (alwetende) verteller  /Ik-perspectief	Stern/Droogstoppel	Misdrijven kwamen klagen bij Havelaar; Droogstoppel is boos over wat Stern allemaal opschrijft
17	Auctoriale (alwetende) verteller	Stern	Hij vertelt over het verhaal van Saidja en Adinda (over liefde en misbruik)
18	Auctoriale (alwetende) verteller  /Ik-perspectief	Stern/Droogstoppel	Slotering werd vergiftigd en Havelaar ging dat tegen de regent klagen
19	Auctoriale (alwetende) verteller	Stern/Multatuli	Slijmering vroeg Havelaar de aanklacht in te trekken of anders de getuigen op te roepen
20	Auctoriale (alwetende) verteller	Multatuli	Gouverneur-generaal keurde de aanklacht van Havelaar af. Multatuli vertelt over zijn voorwaarde tegen droogstoppel en Stern

16. Multatuli heeft niet voor niets gekozen voor deze ingewikkelde structuur. Welke mogelijkheden bood deze structuur hem? Met andere woorden: wat zou hij niet hebben kunnen laten zien als hij voor een eenvoudigere structuur had gekozen? 

 Om vanuit verschillende kanten zijn werk te kunnen uitvoeren en om de uiteindelijke voorwaarde te kunnen stellen had hij deze structuur nodig. Hij heeft dus zichzelf op verschillende manieren geholpen. 

17. Wat is jouw mening over de structuur van Max Havelaar? Maak je keuze en vul aan:  Keuze A: Ik vind de structuur heel ingenieus bedacht, want ...  Keuze B: Ik vind de structuur nodeloos ingewikkeld, want ...  Keuze C: Ik heb niet echt een mening over de structuur; het gaat om WAT Multatuli vertelt; niet om HOE hij het vertelt, want ... 

 A, omdat ik vind dat het aan de ene kant heel erg amuserend was en aan de andere kant heeft deze structuur, Multatuli zelf (van het verhaal) heel erg goed geholpen om zijn boodschap door te brengen en zijn doel te bereiken. 

18. Wat was de boodschap van de Max Havelaar? Waarom heeft Douwes Dekker een roman geschreven en niet een pamflet?  

 Om mensen die hiervoor verantwoordelijk waren, de Indianen zelf en de toekomstige lezers te informeren over hoe het werkelijk ging in zo'n kolonie en wat voor invloed heeft dat gehad op het leven van de bevolking. Ik kan me voorstellen dat een roman beter werkt, omdat een verhaal altijd interessanter is voor de meeste mensen om te lezen. Ook is een voordeel van een verhaal dat het niet meteen tegenstrijdig kan zijn met de opvattingen van verschillende mensen dat heir niet mee eens zijn omdat het een ''fictie'' is. 

19. Wat vind je van de vorm die Douwes Dekker voor zijn boek heeft gekozen in verband met de historische werkelijkheid? Geef voor- en nadelen. 

 Het komt heel erg veel overeen met de historische werkelijk, bijvoorbeeld de uitbuiting van de Indiërs en de slechte werk en levensomstandigheden die ze hadden door de kolonisten. 

-Voordelen: Het doorbrengen van zijn boodschap en het informeren van mensen over de omstandigheden van toen door een amuserend boek. 

-Nadelen: Het beschrijft de slechte acties van de Nederlanders toen, en daardoor blijft het een slechte herinnering van die jaren. 

20. Multatuli kwam met de Max Havelaar niet alleen in opstand tegen de morele orde. Hij deed als schrijver iets dat in Nederland nog niet eerder vertoond was. Wat deed Multatuli dat zo vooruitstrevend was? 

 Hij beschreef de werkelijkheid net als een verhaal, met zichzelf erin. Hij bracht zijn boodschap door en dit deed hij door vanzelf meerdere personages te maken en zelf op deze manier steeds te helpen om zijn doel te bereiken. Hij durfde wat de meeste mensen van toen niet durfden en hij maakte een ''Masterpiece'' dat nog steeds gelezen wordt en mensen op hoogte houdt over te gebeurtenissen van toen. 

  1 Cultureel woordenboek, 2019, geraadpleegd op feb 2020 van: https://www.cultureelwoordenboek.nl/nederlandse-literatuur-na-1830/droogstoppel